Άνοιξε, πόρτα μ’, άνοιξε χρυσοπερατωμένη,
που σε χρυσοπεράτωσε πέρδικα πλουμισμένη… (χριστουγεννιάτικο κάλαντο)
που σε χρυσοπεράτωσε πέρδικα πλουμισμένη… (χριστουγεννιάτικο κάλαντο)
Αφορμή
για το σημερινό αφιέρωμα έδωσε μια παλιότερη
ανάρτηση της φίλης Βάσως Βεϊογλάνη, που σε μια επίσκεψή της στο χωριό μας
φωτογράφισε χαρακτηριστικές πόρτες σπιτιών. Οι παλιές πόρτες των σπιτιών της
Αγιάσου ήταν ξύλινες, από καστανιά ή καρυδιά που αφθονούν στην περιοχή,
δίφυλλες και ιδιαίτερα επιμελημένες. Στο πάνω μέρος του κουφώματος υπήρχε
συνήθως ένα στενόμακρο ή ημικυκλικό άνοιγμα, όσο το πλάτος της πόρτας, για να
μπαίνει το φως. Από μέσα είχε χοντρό ημιδιαφανές τζάμι κι απέξω για προστασία
ευθύγραμμα ή καμπυλόσχημα σιδερένια κιγκλιδώματα, συχνά με περίτεχνα γεωμετρικά
σχέδια. Το κάθε φύλλο της πόρτας είχε νταμπλάδες με ορθογώνια ή ρόμβους.
Κάποιες είχαν στο πάνω μέρος του κάθε φύλλου τους ένα παράθυρο που ανοιγόκλεινε
από μέσα και προστατευόταν απέξω με σιδερένια κάγκελα. Στο αριστερό σταθερό φύλλο
της πόρτας υπήρχε πάντα ένα μεταλλικό ρόπτρο, που κατά κανόνα είχε τη μορφή του
καρπού και της παλάμης του χεριού. Στο δεξί φύλλο, ή και στα δυο πολλές φορές,
έμπαιναν μεταλλικές χειρολαβές που ήταν στενόμακρες σε σχήμα «Πι» ή είχαν τη
μορφή ενός στρογγυλού πόμολου. Η πόρτα ήταν συνήθως υπερυψωμένη σε σχέση με το
επίπεδο του εδάφους (για την αποφυγή των πλημμυρών από τα όμβρια νερά) και ένα
κατώφλι ή μερικά σκαλοπάτια (από άσπρη πέτρα, μάρμαρο ή μωσαϊκό) συμπλήρωναν το
υψομετρικό κενό. Το χτίσιμο της εισόδου του σπιτιού γινόταν κατά τρόπο που να
δημιουργεί συνήθως μια εσοχή και η πόρτα έμπαινε πιο μέσα από το κατακόρυφο
επίπεδο της πρόσοψης του κτίσματος. Αριστερά και δεξιά της εισόδου πολλές φορές
κατασκεύαζαν καμπύλους παραστάτες με τη μορφή λειψών κιόνων και στο πάνω μέρος
αψιδωτά υπέρθυρα, συχνά με τούβλα, αφήνοντας ασοβάντιστη την τοιχοποιία για
λόγους διακοσμητικούς. Στην οροφή της εσοχής κρεμόταν ένα φωτιστικό σώμα,
παλιότερα φανάρι, και σε ορισμένα αρχοντόσπιτα δεν έλειπαν και οι ζωγραφικές
παραστάσεις.
 |
| Η υπέροχη μαρμάρινη
πρόσοψη του παραδοσιακού καφενείου «Καφενταρία» με τους πεσσούς που καταλήγουν σε κιονόκρανα τα οποία στηρίζουν την αναθηματική πλάκα και το αέτωμα |
 |
Η πόρτα με τα πολλά
τζαμωτά, το ξύλινο πλέγμα
και το σαχνουσίνι με τα φουρούσια
στο παλιό
διατηρητέο του Γρίβα στον κεντρικό δρόμο
|
 |
Η πρόσοψη του
παραδοσιακού καφενείου «Ο Γιαννάκης»
(οι ημικυκλικές καμάρες με τα τούβλα πάνω
από την
πόρτα και τα παράθυρα ήταν χαρακτηριστικός διάκοσμος των
προσόψεων των
παλιών κτισμάτων)
|
 |
Ζωγραφικές παραστάσεις
στην οροφή της εισόδου του
παλιού αρχοντικού Ηλιογραμμένου στη θέση «Σίδερα»
|
 |
Η πρόσοψη της
καφετέριας «Το καφενείο των Θεόφιλων»
(εμφανής η αρμολογημένη τοιχοποιία)
|
 |
| Αριστερά και δεξιά της εισόδου πολλές φορές κατασκεύαζαν καμπύλους παραστάτες με τη μορφή λειψών κιόνων |
 |
| Αψιδωτά υπέρθυρα ερειπωμένων σπιτιών με γυμνή τοιχοποιία |
 |
| Η ανατολική πύλη της εκκλησίας της Παναγίας με τους χαρακτηριστικούς νταμπλάδες |
 |
| Η είσοδος του Νέου Ξενώνα της εκκλησίας της Παναγίας (κτίριο Αστυνομίας) |
 |
| Η κεντρική είσοδος (πουρτάρα) του παλιού δημοτικού ελαιοτριβείου στο Καμπούδι |
 |
| Στο σταθερό φύλλο της πόρτας (αριστερό) υπήρχε το μεταλλικό ρόπτρο, που κατά κανόνα είχε τη μορφή του καρπού και της παλάμης του χεριού |
 |
| Τριγωνικό αέτωμα στεφανώνει πόρτα εσωτερικής αυλής |
κείμενο - φωτογραφίες κύριου Παναγιώτη Κουτσκουδή
