Αναγνωστήριο

Το Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη», ιδρύθηκε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα (1894), ως συλλογικός φορέας της προσπάθειας ορισμένων Αγιασωτών που επιδίωκαν να προωθήσουν τη γενική παιδεία, τα γράμματα και τις τέχνες, στο πλαίσιο της Αγιασώτικης κοινωνίας. Ιδρύθηκε από εμπόρους, βιοτέχνες και ανθρώπους των γραμμάτων. Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, ονομαζόταν Φιλόμουσος Αδελφότης Αγιάσου «Η Ανάπτυξις», από το επόμενο όμως έτος (1895), καθιερώθηκε η ονομασία Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξις», την οποία φέρει μέχρι και σήμερα προσαρμοσμένη στη δημοτική (Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη»). Ως ιδρυτής του Αναγνωστηρίου φέρεται ο Ηρακλής Νταρέλλης (οπλοποιός), στο μαγαζί του οποίου στεγάστηκε αρχικά το σωματείο, στη συνοικία «Απέσος» της Αγιάσου.

Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του Αναγνωστηρίου, το ενδιαφέρον των μελών του εστιάστηκε κυρίως στην προαγωγή της παιδείας, μέσα από την ανάγνωση βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων (της Σμύρνης, της Κωνσταντινούπολης, της Αθήνας και της Λέσβου). Αργότερα, το Αναγνωστήριο έδειξε ενδιαφέρον για τη διοργάνωση πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, διοργανώνοντας πολυάριθμες θεατρικές παραστάσεις, μουσικές και φιλολογικές βραδιές. Το ενδιαφέρον των «Αναγνωστηριακών» επικεντρώθηκε κυρίως στις θεατρικές παραστάσεις, αφού αποτελούσαν το πλέον πρόσφορο μέσο για τον προσπορισμό χρημάτων.

Σταδιακά το Αναγνωστήριο καθιερώθηκε ως πολιτιστικός, αλλά ως ένα βαθμό και κοινωνικο - πολιτικός θεσμός στο πλαίσιο της Αγιασώτικης κοινωνίας. Μετά το 1908 (καθιέρωση του συντάγματος των Νεότουρκων), διοργάνωσε την απογραφή του πληθυσμού της Αγιάσου και την τέλεση εκλογών για την ανάδειξη των Εκλεκτόρων που θα ψήφιζαν τους Βουλευτές της Λέσβου για την Τουρκική Βουλή. Από το 1912 μέχρι την περίοδο της Γερμανικής κατοχής το Αναγνωστήριο καθιερώθηκε ως θεσμός στη συνείδηση των κατοίκων της Αγιάσου, αλλά και ολόκληρης της Λέσβου. Αυτή την περίοδο εμπλούτισε τη βιβλιοθήκη του, διοργάνωσε πληθώρα ερασιτεχνικών θεατρικών παραστάσεων, χοροεσπερίδες, μουσικοφιλολογικές βραδιές, επιστημονικές διαλέξεις και συζητήσεις, ίδρυσε αθλητική ομάδα και εκκλησιαστική χορωδία και επιμελήθηκε την παράδοση μαθημάτων ευρωπαϊκής μουσικής στα μέλη του. Παράλληλα ανέλαβε την χορηγία χρηματικών βραβείων στους πλέον επιτυχημένους «καρνάβαλους» των Αποκριών, καθιερώνοντας από το 1938 τον «Βάλειο» διαγωνισμό.

Οι συγκρούσεις και οι τριβές που χαρακτηρίζουν την περίοδο του Εμφυλίου είχαν φυσικά αρνητικό αντίκτυπο στο Αναγνωστήριο. Διαλύθηκε και παρέμεινε ανενεργό μέχρι το 1952. Με την επανίδρυσή του (19/4/1952), το Αναγνωστήριο ξεκίνησε μια καινούργια περίοδο κοινωνικής και πολιτιστικής δράσης, η οποία συνεχίζεται απρόσκοπτα μέχρι σήμερα. Αυτή η περίοδος σφραγίστηκε από την προσωπικότητα του επί σαράντα δύο (42) χρόνια [1954-1955 και 1957-1998] προέδρου, του Πάνου Πράτσου, ο οποίος έδωσε νέα ώθηση στη δημιουργική πολιτική του Αναγνωστηρίου, ιδιαίτερα στους τομείς της μουσικής και του θεάτρου.

Στις μέρες μας το Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη» συνεχίζει την πολύτιμη πολιτιστική του δράση. Ο σύγχρονος (από το 1998) πρόεδρος Κλεάνθης Κορομηλάς, τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και οι υπεύθυνοι των διαφόρων τμημάτων του, επιδιώκουν μια συνέχεια που θα αξιοποιήσει τις εμπειρίες του παρελθόντος, υπό το πρίσμα των σύγχρονων κοινωνικών και πολιτισμικών αναγκών.

Πηγές

Για τη δημιουργία του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν οι εξής πηγές:

• Κολαξιζέλης Σ., Θρύλος και Ιστορία της Αγιάσου, της Νήσου Λέσβου, Χατζηβασιλείου Γ. (επιμ. και παρουσ.), Φωτομηχανική Ανατύπωση, Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών, Αθήνα, 1997.
• Μίσσιου Γ., Φιλολογικά (και πάρεργα) της Μυτιλήνης, πλην και άλλα, τόμ. Έκτος, Αστερίας, Μυτιλήνη, 1996.
• Χατζηβασιλείου Γ., Ιστορία του Αναγνωστηρίου Αγιάσου, Η Ανάπτυξις. 1894 - 1975, Αθήνα, 1975.
• Χατζηβασιλείου Γ., Αναγνωστήριο «Η Ανάπτυξη» Αγιάσου», Αθήνα, 1995.
• Χτούρης Σ. (επ.), Μουσικά σταυροδρόμια στο Αιγαίο. Λέσβος (19ος-20ός αιώνας), Υπουργείο Αιγαίου-Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Εξάντας, Αθήνα 2000.
• Οι ακόλουθες συνεντεύξεις στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Κιβωτός του Αιγαίου» κατά τη διάρκεια των επισκέψεων της ομάδας έρευνας στην Αγιάσο και στο Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη», κυρίως κατά την περίοδο από τον Ιανουάριο του 1996, έως τον Μάιο του ίδιου έτους): Συνέντευξη Κορομηλά Κλεάνθη, στις 24/5/2000, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Πράτσου Πάνου, στις 15/5/2000 & στις 20/5/2000 & στις 21/5/2000 & στις 24/5/2000, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Μαϊστρέλλη Προκόπη, στις 24/5/2000 & στις 20/6/2000, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Μηνά Αντώνη, στις 16/6/2000, στη Μυτιλήνη - Συνέντευξη Ρόδανου Χαρίλαου, στις 21/1/1996 & στις 24/5/2000, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Ρόδανου Σταύρου, στις 21/1/1996, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Ζαφειρίου Κώστα, τον Ιανουάριο του 1996, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Ευστράτιου Ψύρρα, τον Ιανουάριο του 1996, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Αγρίτη Δημήτρη, τον Ιανουάριο του 1996, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Σουσαμλή Γιάννη, στις 22/1/1996, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Βίγλατζη Μιχάλη, τον Ιανουάριο του 1996, στην Αγιάσο Λέσβου - Συνέντευξη Σουσαμλή Παναγιώτη, στις 9/5/1997, στη Μυτιλήνη.
• Το προσωπικό αρχείο, του επί εξήντα επτά (67) περίπου χρόνια, ασχολούμενου με τις δραστηριότητες του Αναγνωστηρίου Αγιάσου «Η Ανάπτυξη» και επί σαράντα δύο (42) χρόνια [1954-1955 και 1957-1998] προέδρου του, κ. Π. Πράτσου.
• Το αρχείο του Αναγνωστηρίου Αγιάσου «Η Ανάπτυξη»