Σύμφωνα
με μαρτυρίες και ιστορικές πηγές, το
πανηγύρι του Προφήτη Ηλία, του Άγλια,
όπως το λένε οι Αγιασώτες, κάνει την
εμφάνισή του στο ορεινό κεφαλοχώρι
της Λέσβου ήδη από τα χρόνια της
Τουρκοκρατίας.
Το βράδυ της παραμονής της γιορτής, δηλαδή στις 19 Ιουλίου, οι άνδρες και οι έφηβοι, οι μπεκιάρηδες, οι λεβέντες του χωριού με στολισμένα τα μουλάρια τους ξεκινούσαν για τον Όλυμπο, στην κορυφή του οποίου βρισκόταν και βρίσκεται ακόμα το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Οι ταματάρηδες ανέβαιναν πεζοί. Σ’ ένα μεϊντάνι άναβαν μεγάλη φωτιά που φαινόταν από πολύ μακριά και προκαλούσε ζωηρή εντύπωση, καθώς όλη τη νύχτα φεγγοβολούσε στον ουρανό, σαν φωτεινό μετέωρο μέσα στο πηχτό σκοτάδι. Το πανηγύρι τούτο ήταν καθαρά αντρικό, οι γυναίκες δεν ανέβαιναν στο βουνό. Οι άντρες έδειχναν την ομορφιά και τη λεβεντιά τους στολισμένοι με τα καλά τους σαλβάρια και τα χασεδένια πουκάμισα τους. Την ομορφιά τους συμπλήρωναν τα στολισμένα ζώα τους με τα σαμάρια, τα καπίστρια και τους καπλοδέτες, πλουμισμένα με πατριμέλια (χάντρες) και σβυρνιές (μικρά όστρακα). Στην Αγιάσο την εποχή εκείνη τα μουλάρια τα είχαν σε μεγάλη υπόληψη, γι’ αυτό οι αραπατζήδες και οι αφουραδάδις (αυτοί που είχαν φοράδες, για να γεννούν μουλάρια) είχαν μεγάλο γόητρο στο πανηγύρι αυτό. Η νύχτα στο βουνό περνούσε με ποτό, τραγούδι, χορό και αστεία.
Το πρωί γινόταν η λειτουργία, ενώ έξω από το εκκλησάκι οι πραματευτάδες και οι χαλβατζήδες (αυτοί που πουλούσαν χαλβά, παραδοσιακό γλυκό της Αγιάσου) έστρωναν τις πραμάτειες τους. Μετά τη λειτουργία οι καβαλαραίοι αγόραζαν χαλβά, τον οποίο φύλαγαν στα χασεδένια μαντίλια, και έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής. Έφταναν στον Απέσο, περιοχή της Αγιάσου απ’ όπου ξεκινά το μονοπάτι που διασχίζει τον καστανιώνα και ανηφορίζει ως την κορφή του Άγλια. Εκεί τους περίμεναν οι νέες κοπέλες και τα πιτσιρίκια. Οι κοπέλες κρατούσαν πανέρια με μπουκέτα λουλούδια και ένα γαρίφαλο. To γαρίφαλο για το παλικάρι, τον καλό της καρδιάς τους, και τα λουλούδια για το στόλισμα του καπιστριού του μουλαριού. Ο νεαρός με τη σειρά του έδινε στην κοπέλα σαν αντίδωρο το μαντίλι με το χαλβά που είχε αγοράσει. Η ανταλλαγή αυτή πολλές φορές γινόταν με τη μεσολάβηση ενός πιτσιρικά, έμπιστου γειτονόπουλου, που σε αντάλλαγμα εισέπραττε χαρτζιλίκι από το παλικάρι ή κάποιο παιχνίδι, που το είχε αγοράσει ο καβαλάρης από τους πραματευτάδες στον Άγλια.
Παράμερα περίμεναν οι μουσικοί με τα όργανα, ζουρνάδες και νταούλια. Με τη συνοδεία της μουσικής τα παλικάρια ξεχύνονταν στα σοκάκια του χωριού σταματώντας σε κάθε κουιτούκι (συνοικιακό καφενεδάκι). Εκεί κερνιόντουσαν, έστηναν το χορό και μετά κινούσαν για το επόμενο κουιτούκι. Το γλέντι μπορούσε να κρατήσει ως το βράδυ. Το έθιμο με τη μορφή αυτή κράτησε περίπου ως το 1925 και μετά έσβησε. Αναβίωσε μετά το 1960 και διατηρείται ως τις μέρες μας, με σημαντικές όμως διαφορές στο εθιμοτυπικό του, που καμιά σχέση δεν έχουν με την τοπική μας παράδοση!
Το βράδυ της παραμονής της γιορτής, δηλαδή στις 19 Ιουλίου, οι άνδρες και οι έφηβοι, οι μπεκιάρηδες, οι λεβέντες του χωριού με στολισμένα τα μουλάρια τους ξεκινούσαν για τον Όλυμπο, στην κορυφή του οποίου βρισκόταν και βρίσκεται ακόμα το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Οι ταματάρηδες ανέβαιναν πεζοί. Σ’ ένα μεϊντάνι άναβαν μεγάλη φωτιά που φαινόταν από πολύ μακριά και προκαλούσε ζωηρή εντύπωση, καθώς όλη τη νύχτα φεγγοβολούσε στον ουρανό, σαν φωτεινό μετέωρο μέσα στο πηχτό σκοτάδι. Το πανηγύρι τούτο ήταν καθαρά αντρικό, οι γυναίκες δεν ανέβαιναν στο βουνό. Οι άντρες έδειχναν την ομορφιά και τη λεβεντιά τους στολισμένοι με τα καλά τους σαλβάρια και τα χασεδένια πουκάμισα τους. Την ομορφιά τους συμπλήρωναν τα στολισμένα ζώα τους με τα σαμάρια, τα καπίστρια και τους καπλοδέτες, πλουμισμένα με πατριμέλια (χάντρες) και σβυρνιές (μικρά όστρακα). Στην Αγιάσο την εποχή εκείνη τα μουλάρια τα είχαν σε μεγάλη υπόληψη, γι’ αυτό οι αραπατζήδες και οι αφουραδάδις (αυτοί που είχαν φοράδες, για να γεννούν μουλάρια) είχαν μεγάλο γόητρο στο πανηγύρι αυτό. Η νύχτα στο βουνό περνούσε με ποτό, τραγούδι, χορό και αστεία.
Το πρωί γινόταν η λειτουργία, ενώ έξω από το εκκλησάκι οι πραματευτάδες και οι χαλβατζήδες (αυτοί που πουλούσαν χαλβά, παραδοσιακό γλυκό της Αγιάσου) έστρωναν τις πραμάτειες τους. Μετά τη λειτουργία οι καβαλαραίοι αγόραζαν χαλβά, τον οποίο φύλαγαν στα χασεδένια μαντίλια, και έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής. Έφταναν στον Απέσο, περιοχή της Αγιάσου απ’ όπου ξεκινά το μονοπάτι που διασχίζει τον καστανιώνα και ανηφορίζει ως την κορφή του Άγλια. Εκεί τους περίμεναν οι νέες κοπέλες και τα πιτσιρίκια. Οι κοπέλες κρατούσαν πανέρια με μπουκέτα λουλούδια και ένα γαρίφαλο. To γαρίφαλο για το παλικάρι, τον καλό της καρδιάς τους, και τα λουλούδια για το στόλισμα του καπιστριού του μουλαριού. Ο νεαρός με τη σειρά του έδινε στην κοπέλα σαν αντίδωρο το μαντίλι με το χαλβά που είχε αγοράσει. Η ανταλλαγή αυτή πολλές φορές γινόταν με τη μεσολάβηση ενός πιτσιρικά, έμπιστου γειτονόπουλου, που σε αντάλλαγμα εισέπραττε χαρτζιλίκι από το παλικάρι ή κάποιο παιχνίδι, που το είχε αγοράσει ο καβαλάρης από τους πραματευτάδες στον Άγλια.
Παράμερα περίμεναν οι μουσικοί με τα όργανα, ζουρνάδες και νταούλια. Με τη συνοδεία της μουσικής τα παλικάρια ξεχύνονταν στα σοκάκια του χωριού σταματώντας σε κάθε κουιτούκι (συνοικιακό καφενεδάκι). Εκεί κερνιόντουσαν, έστηναν το χορό και μετά κινούσαν για το επόμενο κουιτούκι. Το γλέντι μπορούσε να κρατήσει ως το βράδυ. Το έθιμο με τη μορφή αυτή κράτησε περίπου ως το 1925 και μετά έσβησε. Αναβίωσε μετά το 1960 και διατηρείται ως τις μέρες μας, με σημαντικές όμως διαφορές στο εθιμοτυπικό του, που καμιά σχέση δεν έχουν με την τοπική μας παράδοση!
 |
| Η περιφορά του ταύρου (ή του μόσχου) |
 |
| Κορυφή Ολύμπου, 20 Ιουλίου 1972 |
 |
| Οι καβαλαραίοι από τον Όλυμπο κατέβαιναν στον Απέσο, όπου τους υποδέχονταν οι κοπέλες και οι κάτοικοι |
 |
| Πλατεία Αγοράς, 20 Ιουλίου 1972 |
 |
| Τα τελευταία χρόνια άλλαξε το δρομολόγιο των καβαλαραίων. Η πομπή ξεκινά από την είσοδο του χωριού και διασχίζοντας τον κεντρικό δρόμο φτάνει στο Καμπούδι και στην Αγία Τριάδα |
 |
| Φωτο Σίμου Χουτζαίου |
κείμενο - φωτογραφίες κύριου Παναγιώτη Κουτσκουδή
