Ο Νέος Ξενώνας είναι ένα μεγάλο και παράξενο κτίριο που
δεσπόζει στο κέντρο περίπου της κωμόπολης της Αγιάσου. Είναι εντελώς
διαφορετικό από τα υπόλοιπα κτίσματα του οικισμού και το μοναδικό μέσα στο χωριό που αντί για
κεραμοσκεπή έχει μια μεγάλη ταράτσα. Αποτελεί περιουσιακό στοιχείο της
Εκκλησίας της Παναγίας Αγιάσου και το διαχειρίζεται η εκάστοτε Διοικούσα
Επιτροπή της.
Με την υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3322/54761/10.11.1999 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού που δημοσιεύτηκε στο 2118/Β΄/6.12.1999 ΦΕΚ, το κτίριο του Νέου Ξενώνα χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης, γιατί αποτελεί αξιόλογο δείγμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, σημαντικό για το χώρο της Αγιάσου και γενικότερα για την ιστορία της αρχιτεκτονικής. Η κατάθεση του θεμέλιου λίθου έγινε το 1927 και η ανέγερσή του ολοκληρώθηκε το 1935.
Η πρώτη ιδέα για την ανέγερσή του τίθεται για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου 1926, από τον τότε μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο τον Α΄, τον από Δυρραχίου. Είναι συνέπεια της μεγάλης ανάγκης που υπήρχε για τη στέγαση των πολυάριθμων προσκυνητών που προσέρχονταν στην Αγιάσο, ιδιαίτερα κατά το Δεκαπενταύγουστο. Για διάφορους λόγους η απόφαση αυτή δεν υλοποιήθηκε. Το οικόπεδο που είχε επιλεγεί ήταν κοινοτικό, ο αρμόδιος νομομηχανικός το χαρακτήρισε ως ακατάλληλο και το τότε κοινοτικό συμβούλιο δεν ενέκρινε την παραχώρησή του στην Εκκλησία.
Η ανάγκη όμως για τη στέγαση των πολυπληθών προσκυνητών φαίνεται ότι ήταν πολύ μεγάλη. Γιατί αμέσως μετά τις πανηγυρικές εκδηλώσεις της ίδιας χρονίας, στις 24 Αυγούστου 1926, το εκκλησιαστικό συμβούλιο, πάλι με πρόταση του ίδιου του μητροπολίτη, επανέρχεται στην ιδέα της ανέγερσης νέου ξενώνα, σε άλλο οικόπεδο αυτή τη φορά. Και το νέο οικόπεδο όμως είχε τα δικά του προβλήματα. Πρέπει να ήταν εκκλησιαστικό και επί Τουρκοκρατίας λειτουργούσε σε κάποιο κτίσμα του το «Παρθεναγωγείο» της κωμόπολης. Αργότερα το σχολείο μεταφέρεται σε άλλο κτίριο και το οικόπεδο μάλλον παραχωρείται στη νεοσύστατη ελληνική κοινότητα της Αγιάσου, η οποία έπρεπε τώρα να το ξαναδώσει στην Εκκλησία.
Το κοινοτικό συμβούλιο αυτή τη φορά αντιμετωπίζει θετικά το αίτημα της Εκκλησίας για τη δωρεά του οικοπέδου. Γίνονται οι σχετικές ενέργειες και στις 4 Ιανουαρίου 1927 από το Υπουργείο Εσωτερικών κοινοποιήθηκε η έγκριση της δωρεάς, που δημοσιεύτηκε μάλιστα στο με αριθμό 396 ΦΕΚ της 6ης Νοεμβρίου 1926. Οι εργασίες όμως για την ανέγερση του νέου ξενώνα δεν άρχισαν αμέσως. Χρειάσθηκε να ξεπεραστούν και κάποιες άλλες δυσκολίες ως προς την κυριότητα του οικοπέδου και να πληρωθούν κάποια σημαντικά για την εποχή ποσά ως αποζημιώσεις, ιδιαίτερα προς τη Διοικούσα Επιτροπή του Ταμείου Εκπαιδευτικής Προνοίας Αγιάσου η οποία διεκδικούσε την κυριότητα του οικοπέδου, προφανώς λόγω του προϋπάρξαντος «Παρθεναγωγείου».
Κι έτσι φθάνουμε στο Μάρτιο του 1928. Το εκκλησιαστικό συμβούλιο με την 9/4-3-1928 απόφασή του «διορίζει ως επιστάτην της όλης εργασίας τον εκ του εκκλ. συμβουλίου αξιότιμον κ. Ευστρ. Κύπριον και ως εργοδηγόν του σχεδίου του ρηθέντος νέου ξενώνος τον κ. Βασ. Χατζηεμμανουήλ, ενώ η διαχείριση της εργασίας και η πληρωμή των εργατών και διαφόρων εξόδων θα γίνεται δι’ ιδιαιτέρων καταστάσεων, επί αποδόσει λογ/σμού εις την Ι. Μητρόπολιν».
Ύστερα από καθυστέρηση ενός χρόνου, οι εργασίες της ανέγερσης του κτιρίου πρέπει να άρχισαν εντατικά, με απασχόληση πλήθους εργατών. Με δεδομένο ότι μέχρι τότε όλες οι κατασκευές του χωριού γίνονταν με ξύλινα δάπεδα, η απόφαση να χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά το οπλισμένο σκυρόδεμα για το ν. ξενώνα, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως πρωτοποριακή. Γι αυτό και αποφασίζεται στη συνέχεια να προσκληθεί ο ειδικός μηχανικός Ι. Αναστασόπουλος, εργολάβος δημοσίων έργων, ο οποίος την ίδια εποχή κατασκεύαζε το Νοσοκομείο Μυτιλήνης, να αναλάβει την εκτέλεση της εργασίας. Αρχιτέκτονας του έργου ήταν ο Ασημ. Φούσκας. Με την υπ’ αρ. 13/12-7-1935 απόφαση του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου εγκρίνεται η κατασκευή της ηλεκτρικής και υδραυλικής εγκατάστασης του κτιρίου. Αν σκεφτούμε ότι ο εξηλεκτρισμός της χώρας, γενικότερα, άρχισε μετά το 1960, διαπιστώνουμε ότι η Αγιάσος και στον τομέα αυτόν προηγείτο σημαντικά.
Φαίνεται όμως ότι το κτίριο δεν ήταν τυχερό να λειτουργήσει ως ξενώνας. Σχεδόν αμέσως μετά την ολοκλήρωσή του, εγκαταστάθηκε στον α΄ όροφο του κτιρίου η Χωροφυλακή και αργότερα το Αστυνομικό Τμήμα Αγιάσου, όπου και παραμένει μέχρι σήμερα, και στο β΄ όροφο στεγάστηκαν κατά καιρούς το Ειρηνοδικείο, το Αγρονομείο και το Δασαρχείο Αγιάσου. Μεταγενέστερα στο ισόγειο του κτιρίου στεγάστηκαν Φροντιστήρια Ξένων Γλωσσών, ο Αγροτομεταποιητικός Συνεταιρισμός Γυναικών Αγιάσου και το Υποθηκοφυλακείο Αγιάσου και στο β΄ όροφο το Δημαρχείο Αγιάσου, οι υπηρεσίες του οποίου το 2002 μεταστεγάστηκαν σε ιδιόκτητο δημοτικό κτίριο και έκτοτε παραμένει κενός.
Τα παραπάνω στοιχεία αντλήθηκαν από τα πρακτικά του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Αγιάσου και καταγράφηκαν από το δάσκαλο και διατελέσαν μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Προσκυνήματος Παναγίας Αγιάσου Γεώργιο Ευστρ. Λιάκατο.
Με την υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3322/54761/10.11.1999 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού που δημοσιεύτηκε στο 2118/Β΄/6.12.1999 ΦΕΚ, το κτίριο του Νέου Ξενώνα χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης, γιατί αποτελεί αξιόλογο δείγμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, σημαντικό για το χώρο της Αγιάσου και γενικότερα για την ιστορία της αρχιτεκτονικής. Η κατάθεση του θεμέλιου λίθου έγινε το 1927 και η ανέγερσή του ολοκληρώθηκε το 1935.
Η πρώτη ιδέα για την ανέγερσή του τίθεται για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου 1926, από τον τότε μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο τον Α΄, τον από Δυρραχίου. Είναι συνέπεια της μεγάλης ανάγκης που υπήρχε για τη στέγαση των πολυάριθμων προσκυνητών που προσέρχονταν στην Αγιάσο, ιδιαίτερα κατά το Δεκαπενταύγουστο. Για διάφορους λόγους η απόφαση αυτή δεν υλοποιήθηκε. Το οικόπεδο που είχε επιλεγεί ήταν κοινοτικό, ο αρμόδιος νομομηχανικός το χαρακτήρισε ως ακατάλληλο και το τότε κοινοτικό συμβούλιο δεν ενέκρινε την παραχώρησή του στην Εκκλησία.
Η ανάγκη όμως για τη στέγαση των πολυπληθών προσκυνητών φαίνεται ότι ήταν πολύ μεγάλη. Γιατί αμέσως μετά τις πανηγυρικές εκδηλώσεις της ίδιας χρονίας, στις 24 Αυγούστου 1926, το εκκλησιαστικό συμβούλιο, πάλι με πρόταση του ίδιου του μητροπολίτη, επανέρχεται στην ιδέα της ανέγερσης νέου ξενώνα, σε άλλο οικόπεδο αυτή τη φορά. Και το νέο οικόπεδο όμως είχε τα δικά του προβλήματα. Πρέπει να ήταν εκκλησιαστικό και επί Τουρκοκρατίας λειτουργούσε σε κάποιο κτίσμα του το «Παρθεναγωγείο» της κωμόπολης. Αργότερα το σχολείο μεταφέρεται σε άλλο κτίριο και το οικόπεδο μάλλον παραχωρείται στη νεοσύστατη ελληνική κοινότητα της Αγιάσου, η οποία έπρεπε τώρα να το ξαναδώσει στην Εκκλησία.
Το κοινοτικό συμβούλιο αυτή τη φορά αντιμετωπίζει θετικά το αίτημα της Εκκλησίας για τη δωρεά του οικοπέδου. Γίνονται οι σχετικές ενέργειες και στις 4 Ιανουαρίου 1927 από το Υπουργείο Εσωτερικών κοινοποιήθηκε η έγκριση της δωρεάς, που δημοσιεύτηκε μάλιστα στο με αριθμό 396 ΦΕΚ της 6ης Νοεμβρίου 1926. Οι εργασίες όμως για την ανέγερση του νέου ξενώνα δεν άρχισαν αμέσως. Χρειάσθηκε να ξεπεραστούν και κάποιες άλλες δυσκολίες ως προς την κυριότητα του οικοπέδου και να πληρωθούν κάποια σημαντικά για την εποχή ποσά ως αποζημιώσεις, ιδιαίτερα προς τη Διοικούσα Επιτροπή του Ταμείου Εκπαιδευτικής Προνοίας Αγιάσου η οποία διεκδικούσε την κυριότητα του οικοπέδου, προφανώς λόγω του προϋπάρξαντος «Παρθεναγωγείου».
Κι έτσι φθάνουμε στο Μάρτιο του 1928. Το εκκλησιαστικό συμβούλιο με την 9/4-3-1928 απόφασή του «διορίζει ως επιστάτην της όλης εργασίας τον εκ του εκκλ. συμβουλίου αξιότιμον κ. Ευστρ. Κύπριον και ως εργοδηγόν του σχεδίου του ρηθέντος νέου ξενώνος τον κ. Βασ. Χατζηεμμανουήλ, ενώ η διαχείριση της εργασίας και η πληρωμή των εργατών και διαφόρων εξόδων θα γίνεται δι’ ιδιαιτέρων καταστάσεων, επί αποδόσει λογ/σμού εις την Ι. Μητρόπολιν».
Ύστερα από καθυστέρηση ενός χρόνου, οι εργασίες της ανέγερσης του κτιρίου πρέπει να άρχισαν εντατικά, με απασχόληση πλήθους εργατών. Με δεδομένο ότι μέχρι τότε όλες οι κατασκευές του χωριού γίνονταν με ξύλινα δάπεδα, η απόφαση να χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά το οπλισμένο σκυρόδεμα για το ν. ξενώνα, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως πρωτοποριακή. Γι αυτό και αποφασίζεται στη συνέχεια να προσκληθεί ο ειδικός μηχανικός Ι. Αναστασόπουλος, εργολάβος δημοσίων έργων, ο οποίος την ίδια εποχή κατασκεύαζε το Νοσοκομείο Μυτιλήνης, να αναλάβει την εκτέλεση της εργασίας. Αρχιτέκτονας του έργου ήταν ο Ασημ. Φούσκας. Με την υπ’ αρ. 13/12-7-1935 απόφαση του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου εγκρίνεται η κατασκευή της ηλεκτρικής και υδραυλικής εγκατάστασης του κτιρίου. Αν σκεφτούμε ότι ο εξηλεκτρισμός της χώρας, γενικότερα, άρχισε μετά το 1960, διαπιστώνουμε ότι η Αγιάσος και στον τομέα αυτόν προηγείτο σημαντικά.
Φαίνεται όμως ότι το κτίριο δεν ήταν τυχερό να λειτουργήσει ως ξενώνας. Σχεδόν αμέσως μετά την ολοκλήρωσή του, εγκαταστάθηκε στον α΄ όροφο του κτιρίου η Χωροφυλακή και αργότερα το Αστυνομικό Τμήμα Αγιάσου, όπου και παραμένει μέχρι σήμερα, και στο β΄ όροφο στεγάστηκαν κατά καιρούς το Ειρηνοδικείο, το Αγρονομείο και το Δασαρχείο Αγιάσου. Μεταγενέστερα στο ισόγειο του κτιρίου στεγάστηκαν Φροντιστήρια Ξένων Γλωσσών, ο Αγροτομεταποιητικός Συνεταιρισμός Γυναικών Αγιάσου και το Υποθηκοφυλακείο Αγιάσου και στο β΄ όροφο το Δημαρχείο Αγιάσου, οι υπηρεσίες του οποίου το 2002 μεταστεγάστηκαν σε ιδιόκτητο δημοτικό κτίριο και έκτοτε παραμένει κενός.
Τα παραπάνω στοιχεία αντλήθηκαν από τα πρακτικά του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Αγιάσου και καταγράφηκαν από το δάσκαλο και διατελέσαν μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Προσκυνήματος Παναγίας Αγιάσου Γεώργιο Ευστρ. Λιάκατο.
 |
| Άποψη του Νέου Ξενώνα από τη Φαμάκα |
 |
| Άποψη του Νέου Ξενώνα από τη Φαμάκα |
 |
| Άποψη του Νέου Ξενώνα από το Σταυρί. Σε πρώτο πλάνο ο Ταξιάρχης |
 |
| Άποψη του Νέου Ξενώνα από το Σταυρί. Σε πρώτο πλάνο ο Ταξιάρχης |
 |
| Άποψη του χιονισμένου Ολύμπου από την ταράτσα του Νέου Ξενώνα |
 |
| Η ανατολική πλευρά του κτιρίου που βλέπει στο Σταυρί |
 |
| Η πρόσοψη και αριστερά η ταράτσα που βλέπει στον κεντρικό δρόμο του χωριού |
 |
| Η πρόσοψη του κτιρίου |
 |
| Ο πυργίσκος της ταράτσας και δεξιά η σειρήνα |
 |
| Ο χαρακτηριστικός πυργίσκος της ταράτσας που παραπέμπει σε έπαλξη μεσαιωνκού κάστρου |
 |
| Οι χαρακτηριστικές καμινάδες περιμετρικά της ταράτσας και στο βάθος ο νεφοσκεπής χιονισμένος Όλυμπος |
φωτογραφίες - κείμενο κύριου Παναγιώτη Κουτσκουδή
